1.
Willem Frederik Hermans, “De donkere kamer van
Damokles”
Amsterdam, 2008, 40e druk (eerste druk 1958)
334 pagina’s
Oorlogsroman en detectiveroman
Samenvatting:
Moeilijkheden in het ouderlijk huis en eigen onvolgroeid uiterlijk zijn er de oorzaak van dat Osewoudt, de hoofdpersoon, van zijn omgeving geïsoleerd raakt. Hij trouwt met zijn lelijke nicht Ria en lijkt een leven zonder afwisseling tegemoet te gaan als sigarenwinkelier.
De oorlog brengt echter de spanning die hij zich gedroomd had. Een luitenant van het leger, Dorbeck, die sprekend op Osewoudt lijkt, betrekt hem bij zijn activiteiten in het verzet. Osewoudt ontwikkelt voor hem foto's en pleegt in zijn opdracht een aanslag in Haarlem. Dorbeck verdwijnt echter spoedig van het toneel: waarschijnlijk komt hij om wanneer een vliegtuig neerstort op zijn huis in Amsterdam.
Een aantal jaren later neemt Dorbeck echter opnieuw contact op met Osewoudt. Hij krijgt opdracht om Elly, een Engelse agente, verder te helpen en de gevaarlijke Lagendaal te vermoorden. Erg veel geluk heeft hij niet: Elly verdwijnt spoorloos, zijn helpster in de zaak-Lagendaal, ‘Hé jij’, wordt gearresteerd en ook hijzelf wordt spoedig door de Duitsers gezocht. Ondanks het feit dat hij vermomd is, weten ze hem te vinden. Hij wordt ondervraagd, maar uit de vragen en getuigenverklaringen wordt het hem duidelijk, dat de Duitsers Dorbeck en niet hem zoeken. Door enkele illegalen wordt Osewoudt uit het ziekenhuis waar ze hem naar toe gebracht hebben bevrijd. Nog dezelfde nacht wordt hij weer opgepakt en met hem een groepje illegalen bij wie hij ondergedoken zat; onder hen zijn joodse vriendin Marianne.
Deze keer duurt zijn gevangenschap langer. Het is Obersturmführer Ebernuss die hem vrijlaat, wanneer deze zelf wil deserteren. Hij heeft ervoor gezorgd dat Marianne niet naar Duitsland werd getransporteerd en in ruil daarvoor moet Osewoudt hem in contact brengen met de illegalen. Voor Ebernuss loopt het echter slecht af, want in opdracht van Dorbeck vergiftigt Osewoudt hem.
Dorbeck geeft Osewoudt een onderduikadres, maar deze reist naar het bevrijde Zuiden en meldt zich bij de Nederlandse Strijdkrachten. Daar wacht hem een warme ontvangst: hij wordt gevangen genomen en beschuldigd van verraad. Door aperte leugens en verdraaiingen van de waarheid krijgt Osewoudt de schuld van de arrestatie van Elly en ‘Hé jij’. Zowel voor de Engelse inlichtingendienst als voor de Nederlandse justitie is Osewoudt een spion van de Gestapo die met behulp van foto's in illegale organisaties is binnengedrongen en zo honderden slachtoffers heeft gemaakt. Bewijzen kunnen niet tegen hem worden aangebracht, maar Osewoudt slaagt er van zijn kant niet in zijn onschuld te bewijzen. Het beroep op Dorbeck is vergeefs, want Dorbeck is en blijft onvindbaar; alle betrouwbare getuigen zijn dood en andere bewijsstukken verdwenen. Tenslotte wordt Osewoudt op een laffe manier neergeschoten wanneer hij in uiterste wanhoop naar buiten rent.
Amsterdam, 2008, 40e druk (eerste druk 1958)
334 pagina’s
Oorlogsroman en detectiveroman
Samenvatting:
Moeilijkheden in het ouderlijk huis en eigen onvolgroeid uiterlijk zijn er de oorzaak van dat Osewoudt, de hoofdpersoon, van zijn omgeving geïsoleerd raakt. Hij trouwt met zijn lelijke nicht Ria en lijkt een leven zonder afwisseling tegemoet te gaan als sigarenwinkelier.
De oorlog brengt echter de spanning die hij zich gedroomd had. Een luitenant van het leger, Dorbeck, die sprekend op Osewoudt lijkt, betrekt hem bij zijn activiteiten in het verzet. Osewoudt ontwikkelt voor hem foto's en pleegt in zijn opdracht een aanslag in Haarlem. Dorbeck verdwijnt echter spoedig van het toneel: waarschijnlijk komt hij om wanneer een vliegtuig neerstort op zijn huis in Amsterdam.
Een aantal jaren later neemt Dorbeck echter opnieuw contact op met Osewoudt. Hij krijgt opdracht om Elly, een Engelse agente, verder te helpen en de gevaarlijke Lagendaal te vermoorden. Erg veel geluk heeft hij niet: Elly verdwijnt spoorloos, zijn helpster in de zaak-Lagendaal, ‘Hé jij’, wordt gearresteerd en ook hijzelf wordt spoedig door de Duitsers gezocht. Ondanks het feit dat hij vermomd is, weten ze hem te vinden. Hij wordt ondervraagd, maar uit de vragen en getuigenverklaringen wordt het hem duidelijk, dat de Duitsers Dorbeck en niet hem zoeken. Door enkele illegalen wordt Osewoudt uit het ziekenhuis waar ze hem naar toe gebracht hebben bevrijd. Nog dezelfde nacht wordt hij weer opgepakt en met hem een groepje illegalen bij wie hij ondergedoken zat; onder hen zijn joodse vriendin Marianne.
Deze keer duurt zijn gevangenschap langer. Het is Obersturmführer Ebernuss die hem vrijlaat, wanneer deze zelf wil deserteren. Hij heeft ervoor gezorgd dat Marianne niet naar Duitsland werd getransporteerd en in ruil daarvoor moet Osewoudt hem in contact brengen met de illegalen. Voor Ebernuss loopt het echter slecht af, want in opdracht van Dorbeck vergiftigt Osewoudt hem.
Dorbeck geeft Osewoudt een onderduikadres, maar deze reist naar het bevrijde Zuiden en meldt zich bij de Nederlandse Strijdkrachten. Daar wacht hem een warme ontvangst: hij wordt gevangen genomen en beschuldigd van verraad. Door aperte leugens en verdraaiingen van de waarheid krijgt Osewoudt de schuld van de arrestatie van Elly en ‘Hé jij’. Zowel voor de Engelse inlichtingendienst als voor de Nederlandse justitie is Osewoudt een spion van de Gestapo die met behulp van foto's in illegale organisaties is binnengedrongen en zo honderden slachtoffers heeft gemaakt. Bewijzen kunnen niet tegen hem worden aangebracht, maar Osewoudt slaagt er van zijn kant niet in zijn onschuld te bewijzen. Het beroep op Dorbeck is vergeefs, want Dorbeck is en blijft onvindbaar; alle betrouwbare getuigen zijn dood en andere bewijsstukken verdwenen. Tenslotte wordt Osewoudt op een laffe manier neergeschoten wanneer hij in uiterste wanhoop naar buiten rent.
2.
Kenmerken van een oorlogsroman:
·
Verhaalopening lijkt willekeurig:
Dit is zeker duidelijk aanwezig in dit boek. De eerste regel van de roman
is “Dagenlang zwierf hij rond op zijn vlot, zonder drinken.” Het is een passage
uit een boek wat wordt voorgelezen op school. Het roept veel verwarring op en
heeft naar mijn mening totaal niks te maken met het verhaal.
·
Vaak een open einde:
Hierover valt te twisten. Aan de ene kant heeft het boek een duidelijk
einde, de dood van Osewoudt. Aan de andere kant blijven met zijn dood vele
vragen onbeantwoord, niet allerminst de vraag “bestaat Dorbeck echt?”.
·
Veel wordt aan creativiteit van de lezer overgelaten:
Het begin van het boek is duidelijk te volgen. Het is oorlog en Osewoudt
gaat daar een rol in spelen. Naarmate het verhaal vordert raak je als lezer
steeds achterdochtiger of Osewoudt wel de waarheid spreekt en of zijn
bedoelingen wel helemaal zuiver zijn. Je vermoedens blijven vermoedens omdat je
de situatie vanuit Osewoudt beleeft, je voelt met hem mee. Tegen het einde gebeuren
er zulke rare dingen dat je uiteindelijk met je eigen creativiteit en fantasie
de losse eindjes aan elkaar moet knopen. Tevens vind ik dit een sterk punt van
het boek: het zet je als lezer erg aan het denken en geeft ruimte voor eigen
interpretatie.
·
Geen duidelijke chronologie, waarbij veel
flashbacks of hele periodes die overgeslagen worden:
Dit is niet geheel van toepassing op dit boek. Er worden soms wel wat
periodes overgeslagen, bijvoorbeeld wanneer Osewoudt een aantal jaren niets van
Dorbeck hoort, maar er wordt weinig gebruik gemaakt van flashbacks en de chronologische
volgorde is recht toe recht aan van verleden naar heden.
·
Een chaotische, absurde wereld, waarin het leven
psychologisch geanalyseerd wordt en als
uitzichtloos, vol teleurstellingen wordt gezien:
Omdat het oorlog is, is de wereld chaotisch en absurd: je weet niet wie
je kunt vertrouwen en wat je precies moet doen. Er vinden verscheidene
teleurstellingen plaats: wanneer Osewoudt erachter komt dat zijn kind dood
geboren is, teleurstelling in zichzelf
wanneer hij er niet in slaagt alle opdrachten volledig en goed uit te
voeren, en teleurstelling in Dorbeck, wanneer deze onvindbaar is.
·
De hoofdpersonen zijn vaak anti-helden (denk
hierbij anti-helden, die hun doel niet bereiken, maar ze tonen wel hun ware
aard (zonder valse beschaving), ze leven met hun eigen normen en doorbreken daarmee
taboes op maatschappelijk en seksueel gebied:
Osewoudt slaapt met behoorlijk was meisjes, dit doorbreekt het taboe op
seksueel gebied enigszins (zijn oom Bart is het hier zeker niet mee eens, maar
toch doet hij wat hij zelf wilt). Osewoudt probeert graag een held te zijn door
zich te voegen bij het verzet, maar eindigt uiteindelijk in het gevang en
bereikt eigenlijk zijn doel niet: als held te worden geaccepteerd voor zijn
goede werk tijdens de oorlog. Het gehele boek door houdt hij echter wel vast
aan zijn eigen normen en waarden.
3.
Kenmerken van een detectiveroman:
·
Er is sprake van een misdaad:
In het boek worden verschillende misdaden gepleegd. Er worden (naar
zeggen) verscheidene NSB’ers geëlimineerd en er wordt volop verzet gepleegd
tegen de Duitsers. Verder is er ook sprake van landverraad.
·
Amateur- of beroepsdetective lost het op:
Eerst de Obersturmführer Ebernuss en later de Nederlandse Strijdkrachten
proberen uit te zoeken waar Osewoudt al dan niet schuldig voor is. De oplossing
blijft echter uit.
·
Dader is al vroeg aanwezig:
Hoewel er geen sprake is van een zekere dader, zijn beide verdachten de
hoofdpersonen en vanaf het begin al aanwezig in het boek.
·
Kandidaat-daders maken het ingewikkeld:
Dit is zeker waar, maar het zijn kandidaten voor verschillende misdaden.
Osewoudt zou de dader kunnen zijn van het landverraad dat zogezegd gepleegd zou zijn. Hij schuift
op zijn beurt de “schuld” af op Dorbeck. Volgens Osewoudt heeft hij zeker geen
landverraad gepleegd, maar is hij juist actief geweest in het Verzet.
·
Oplossen overheerst, karakterontwikkeling is
ondergeschikt:
Ik vind niet dat het boek voldoet aan dit kenmerk. Er wordt heel veel aandacht besteedt aan de karakterontwikkeling, het oplossen is eerder een bijzaak.
Ik vind niet dat het boek voldoet aan dit kenmerk. Er wordt heel veel aandacht besteedt aan de karakterontwikkeling, het oplossen is eerder een bijzaak.
Ik vind dit boek eerder een oorlogsroman dan een
detectiveroman, maar het vertoont van beide zeer sterke kenmerken. Een
oorlogsroman komt op mij wel meer literair over dan een detectiveroman, zeker
omdat hierin ook de karakterontwikkeling ontbreekt/ondergeschikt is. Dit boek
is naar mijn mening heel sterk een oorlogsroman, omdat het aan bijna alle
kenmerken wel voldoet.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten